Cemal Süreya hep aramızda
Cemal Süreya Kültür Sanat Derneği’nin (CSKSD) her yıl Kadıköy Belediyesi işbirliğiyle CKM’de (Caddebostan Kültür Merkezi’nde) geniş katılımlı programlarla andığı Cemal Süreya, 31. ölüm yıldönümü vesilesiyle 9 Ocak 2021 Cumartesi günü sosyal medyadaki paylaşımlarla anılacak: “Yalnızlığın başkenti”ndeki bütün yalnızlıklarda herkesle omuz omuza…
Türk şiirinin modern yönelimlerle buluşma ve kesişmelerini, başta Gül ve Üvercinka olmak üzere daha ilk şiirleriyle uç noktalarda yenilemeye yönelen şair, manifestosunu, “Şiir geldi kelimeye dayandı” cümlesiyle başlayan Folklor Şiire Düşman yazısında sunmuştu (A Dergisi, 1956).
Nâzım Hikmet’in 1923’te Aydınlık’ta yayımlanan Grev şiirinde, “Yüksek tuğla bacalarda dumanlar donakaldı” dizesiyle yakaladığı modern çizgiye, tam 30 yıl sonra Gül şiirinde, “Ve zurnanın ucunda yepyeni bir çingene” dizesiyle ilmek atan Süreya, Üvercinka kitabıyla Türk şiir söyleminde imgenin ve kişisel özgünlüğün eksene dönüşmesini sağlamakla kalmayıp sonraki yıllarda Nâzım’ı “Kalın Abdal” olarak niteledi.
1950’lerde Cemal Süreya ve kuşağının şiirlerine ve yazılarına Pazar Postası dergisinin Kültür Sanat sayfasında yer açan Türk kültür ve düşün dünyasının değerli kişiliklerinden Muzaffer İlhan Erdost, şiirde Garip şiirinin hemen ardından oluşan bu yenilenme girişimini İkinci Yeni olarak adlandırdı.
Küresel salgın kuşatmasında anma: Cemal Süreya anma etkinliklerinin bu yılki tema’sını, şairin “Bir umuttun bir misillemeydin yalnızlığa” dizesi oluşturuyor
“Küresel salgın kuşatması nedeniyle bu yıl salon etkinliği düzenlemediklerini” belirten CSKSD başkanı Seyyit Nezir, “Süreya’nın eski eşi Zühal Tekkanat’ın 2014’te kurduğu, Ocak 2021’de 75. sayısını yayımladığımız Üvercinka’da bu ay Feridun Andaç, Mahfuz Zariç, Aydan Ay, Veysel Çolak, Halûk Cengiz, Seyyit Nezir’in yazılarıyla başladıkları anma etkinliklerini sosyal medyadaki paylaşımlarla bütün bir haftaya taşıyacaklarını” açıkladı.
Seyyit Nezir, ayrıca Aydınlık gazetesindeki yazısında işlediği görüşlerini (bkz.: https://www.aydinlik.com.tr/haber/yalnizliga-misilleme-228335), Üvercinka’da, “Onu ilk kez dokunmasız anıyoruz” yazısıyla yansıtırken, şairin “Ülke” şiirindeki “Bir umuttun bir misillemeydin yalnızlığa” dizesini bu yılki anmanın tema’sı olarak belirlediklerini anımsatıyor.
Dergide, akademisyen Mahfuz Zariç, Cemal Süreya’nın “Folklor Şiire Düşman” denemesi ışığında şairin savını bir incelemeyle değerlendiriyor. Feridun Andaç ve Halûk Cengiz, Süreya’nın denemeci kişiliğini irdeleyerek bu türdeki başarısını, sorunları ele alıştaki kavrayış ve söylem gücünü vurguluyorlar.
Aydan Ay, çocukluğunda dizleri dibinde büyüdüğü Cemal Süreya’yı yer yer babası Behzat Ay’ın günlüklerindeki tanıklıklarıyla anlatıyor (bkz.: https://sanatolayi.com/sapkasi-cicek-dolu-sair-aydan-ay/?preview_id).
Bölümün en çarpıcı dilimini Veysel Çolak’ın Broy Şiir Dergisi’nde yayımlanan 10 Aralık (1989) günlü mektubuyla büyük şairin ölümünden iki hafta önce ona yazdığı yanıt oluşturuyor. Cemal Süreya’nın şiir üstüne en temel belirlenimlerinin vurgulanarak tartışıldığı mektuplarda, şairin yanıtları hem kendi şiirine hem de Türk şiirinin temel yönelimlerine ışık tutuyor.
Üvercinka’nın 75. sayısındaki ürünler
Bu ay dergideki en etkili yazılardan biri de, Türkiye’de Marksizmin gizli kalmış entelektüellerinden Cavlı Çulfaz’ın İsmet Özel için yazdığı “Yoldaşını Bulamayan Şair” yazısı… Şiirini Marksizm’le İslam arasında yaratıcı çelişkilerle kotaran İsmet Özel’i derinlikli soru ve saptamalar eşliğinde yorumlamaya ışık tutan yazının epeyi yankı yaratması bekleniyor.
İsmet Özel
Halûk Cengiz, “Şair Olsalardı!” incelemesinin bu ayki bölümünde, “Şiirde Nâzım’ı Aşma Olanağı Var mı?” sorusuna olumlu yanıt veremeyen Kemal Tahir, Orhan Kemal gibi nice şairin öyküye yönelişlerini nedenlerini irdeliyor.
Feridun Andaç, “Bir Düşe Bir Dile Bağlanmak” denemesinde Fakir Baykurt’la Oğuz Atay arasında şaşırtıcı benzerlikler kuruyor.
Fakir Baykurt
Fügen Kıvılcımer, “Uyumsuz İnsan” yazısında, Camus’nün “Sisiphos Efsanesi” adlı oylumlu denemesinden yola çıkarak tam da zorunlu aşı uygulaması günlerinde işlevsel bir denemeye imza atıyor.
Süreya’nın “Folklor Şiire Düşman” yazısının yeniden tartışıldığı günlerde Olcay Bağır, Erdal Erzincan’ın “anonim şiirle Âşık şiiri arasındaki farklılıkları” tartışan söyleşisi, dergideki bir başka işlevsel örnek…
Geçen ay Morozov üstüne yazdığı yorumlu haberle dikkat çeken Senem Yangöz, bu ay, “Dijital Teknolojinin Sanatlara Etkisi” başlıklı yazısıyla yine ses getirecek…
Sevda Topaloğlu, “Bırak Dağınık Kalsın Kırgınlıklar”; Belgin Önal, “Kiraz Zamanı” öykülerinde önemli işçilik denemeleri yansıtıyor. Seval Arslan’ın “Manisalı Niobe”, kadına şiddetin artarak sürdüğü bir dönemde aynı zamanda güncel bir işlev üstleniyor. Erol Ertuğrul, geçtiğimiz ay yitirdiği eşini, “Bir Sevda Masalı”nda anılardan yola çıkarak sıcak ve içten bir anlatımla yansıtırken yürek yakıyor.
Her kuşaktan şairin gökkuşağı oluşturduğu dergide Abdullah Nefes, Ahmet Üresin, Aslı Durak, Halit Özboyacı, Kenan Ercan, Levent Özbek, Mehmet Tektemur, Necdet Arslan, Nihat Kemal Ateş, Ozan Telli, Semiha Taş Özenç, Suna Kızılırmak, Süleyman Yağız, Şükrü Çiftçi, Uğur Olgar, Veli Erdem, Veysel Çolak, Yıldız Tümerdem, Yusuf Ferhat, Zafer Yalçınpınar dergiyi şiirleriyle daha da zenginleştiriyor.
CSKSD ve Üvercinka’nın ortaklaşa hazırladığı anma paylaşımları, 9 Ocak Cumartesi gününden başlayarak hafta boyunca sosyal medyada ve sanatolayi.com’da izlenebilecek.